δυτικισμός

Ιστορικοφιλοσοφικό ιδεολογικό ρεύμα που διαμορφώθηκε στη Ρωσία κατά τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αι., αλλά τα κύρια ιδεολογικά του χαρακτηριστικά αποκρυσταλλώθηκαν περίπου στη δεκαετία 1840-50. Μαζί με το αντίθετο ρεύμα των σλαβόφιλων, συνέβαλε στον προσδιορισμό των κυριότερων προσανατολισμών της ρωσικής πολιτιστικής και πνευματικής ζωής της εποχής. Κοινές και για τα δύο ρεύματα ήταν οι ιστορικές αιτιολογήσεις (ιδέα αυτοχθονισμού του αρχαϊκού ρωσικού πολιτισμού) και οι ιδεολογικές βάσεις (το ρομαντικό κίνημα που ξεκίνησε από τη Γερμανία και τη γερμανική φιλοσοφία, με πιο αποφασιστική την επιρροή του Χέγκελ στους σλαβόφιλους και του Σέλινγκ στους δυτικόφιλους). Οι δυτικόφιλοι είχαν ως αφετηρία μια ενιαία θεώρηση της πολιτιστικής και πνευματικής ιστορίας της ανθρωπότητας, της οποίας οι ιστορικές διαφοροποιήσεις αποτελούσαν απλώς παραλλαγές, που ερμηνεύονταν με βάση τις διαφορετικές συνθήκες ζωής, αλλά οπωσδήποτε μπορούσαν να αναχθούν σε κοινές κατηγορίες. Υπό το φως αυτών των αντιλήψεων, οι δυτικόφιλοι, θεωρώντας τις ιδιομορφίες της ρωσικής ιστορίας και του ρωσικού πολιτισμού ως παραλλαγές σχετικής σημασίας, πρέσβευαν την ανάγκη να αφομοιώσει η Ρωσία τις κατακτήσεις του δυτικού πολιτισμού, σε σχέση με τον οποίο βρισκόταν σε μεγάλη καθυστέρηση. Κατά την επανεξέταση της ρωσικής ιστορίας, οι δυτικόφιλοι έφταναν, αν και διατηρούσαν ορισμένες επιφυλάξεις, στο σημείο να εξαίρουν το έργο του Μεγάλου Πέτρου, στη μεταρρύθμιση του οποίου έβλεπαν μια ευκαιρία εξαιρετικής σημασίας για το άνοιγμα της Ρωσίας προς την Ευρώπη. Από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους του δ. υπήρξαν ο Πιοτρ Τσααντάγιεφ, o Νικολάι Στανκιέβιτς, ο Βησσαρίων Μπιελίνσκι, ο Τιμοφέι Γκρανόφσκι, o Μιχαήλ Μπακούνιν και ο Αλέξανδρος Χέρτσεν.